Nội Dung Bài Viết
Đối với mỗi quốc gia, nguồn vốn đầu tư ra nước ngoài vẫn luôn giữ vai trò quan trọng. Nó giúp bổ sung nguồn tiền, công nghệ, khả năng kinh doanh và góp phần thúc đẩy sự tham gia chuỗi cung ứng toàn cầu. Nguồn vốn này sẽ bao gồm đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài. Vậy chúng ta phải phân biệt hai loại đầu tư này như thế nào? Cùng tìm hiểu rõ hơn về vấn đề trên trong bài viết sau nhé.
Khái quát về đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài
Đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài là hình thức đầu tư mà những nhà đầu tư có quốc tịch ngoài nước tham gia hoạt động đầu tư kinh doanh tại Việt Nam và ngược lại. Trong đó, các hoạt động đầu tư nước ngoài được chia thành hai loại là:
- Đầu tư nước ngoài trực tiếp (FDI)
- Đầu tư nước ngoài gián tiếp (FPI)
Thế nào là đầu tư trực tiếp?
Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) là hình thức đầu tư mà theo đó thì nhà đầu tư nước ngoài sẽ bỏ một phần hoặc toàn bộ vốn vào một dự án. Họ cũng trực tiếp nắm quyền quản lý, kiểm soát và sử dụng phần góp của mình trong mọi hoạt động đầu tư kinh doanh. Khả năng kiểm soát của nhà đầu tư nước ngoài phụ thuộc vào tỷ lệ vốn góp. Các hình thức đầu tư trực tiếp ra nước ngoài bao gồm:
- Đầu tư để thành lập tổ chức kinh tế;
- Thực hiện dự án đầu tư;
- Đầu tư hình thức hợp đồng BCC;
- Góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp. Trong đó, nhà đầu tư sẽ trực tiếp đại diện và quản lý phần vốn góp trong doanh nghiệp. Mà không cần thông qua bên thứ ba nào khác.
Đầu tư trực tiếp tại Việt Nam gồm các trường hợp mà nhà đầu tư thực hiện:
- Thành lập công ty 100% vốn đầu tư từ nước ngoài;
- Thành lập công ty liên doanh giữa nhà đầu tư trong và ngoài nước;
- Đầu tư hình thức hợp đồng BCC, BOT, BTO, BT, PPP;
- Đầu tư phát triển kinh doanh;
- Đầu tư góp vốn, mua cổ phần, mua lại phần vốn góp của các tổ chức kinh tế để tham gia quản lý hoạt động đầu tư;
- Đầu tư thông qua sáp nhập hoặc mua lại doanh nghiệp nào đó;
- …
Thế nào là đầu tư gián tiếp?
Đầu tư gián tiếp nước ngoài (FPI) là hình thức đầu tư mà theo đó các nhà đầu tư bỏ vốn nhưng không trực tiếp nắm quyền quản lý, kiểm soát. Mà sẽ thông qua một bên thứ ba, thay mặt nhà đầu tư thực hiện các hoạt động đầu tư, kinh doanh tại Việt Nam.
Hình thức đầu tư gián tiếp theo quy định hiện nay: đầu tư góp vốn, mua cổ phần, mua phần vốn góp không bao gồm trường hợp nhà đầu tư trực tiếp đại diện và quản lý.
Đầu tư gián tiếp tại Việt Nam gồm các trường hợp mà nhà đầu tư thực hiện:
- Đầu tư thông qua việc mua cổ phiếu và trái phiếu;
- Đầu tư thông qua chế định tài chính trung gian.
So sánh đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài
Điểm giống nhau giữa đầu tư trực tiếp và đầu tư gián tiếp
- Thứ nhất, cả đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài đơn thuần đều là hoạt động đầu tư vốn ra nước ngoài. Luồng vốn luân chuyển từ nước của người đầu tư sang nước sử dụng vốn để đầu tư. Làm tăng lượng vốn và dự trữ ngoại tệ cho nước nhà. FDI và FPI xuất hiện do nhu cầu hội nhập kinh tế quốc tế.
- Thứ hai, cả 2 hình thức này đều nhằm mục đích là tạo lợi nhuận cho nhà đầu tư. Để có lợi ích tốt nhất, nhà đầu tư có thể chọn cách thức đầu tư sao cho phù hợp. Hoặc kết hợp cả hai hình thức đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài. Lợi nhuận của nhà đầu tư sẽ phụ thuộc vào kết quả kinh doanh của doanh nghiệp và tỷ lệ thuận với số vốn đã đầu tư. Do đó, tình hình hoạt động của doanh nghiệp chính là mối quan tâm chung của cả 2 hoạt động đầu tư này.
- Thứ ba, do đều là hoạt động đầu tư ra quốc tế nên FDI và FPI chịu sự điều chỉnh của nhiều luật lệ. Và mặc dù các hoạt động này bị chịu ảnh hưởng lớn từ luật pháp nước tiếp nhận đầu tư. Nhưng trên thực tế thì vẫn nhận điều chỉnh bởi các điều ước, thông lệ quốc tế và luật của bên tham gia đầu tư. Do đó, để có một môi trường đầu tư lành mạnh, tránh những xung đột và tranh chấp. Thì trong quá trình hội nhập và phát triển, các nước nên có sự điều chỉnh luật lệ gần và phù hợp với các điều ước, luật lệ quốc tế.
Điểm khác nhau giữa đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài
Về mặt khái niệm
- Đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) chỉ xảy ra khi công dân của nước đầu tư nắm giữ quyền kiểm soát các hoạt động kinh tế ở nước nhận đầu tư. Trong khái niệm này, không có sự đầu tư gia tăng về kinh tế hay chuyển giao ròng giữa các quốc gia. Mà đơn thuần là một sự di chuyển tư bản từ quốc gia này sang quốc gia khác. Các công ty nắm quyền kiểm soát hoạt động tại nhiều quốc gia được xem như các công ty đa quốc gia, xuyên quốc gia hay công ty toàn cầu. Sự phát triển hoạt động của các công ty này là động lực để thúc đẩy phát triển thương mại quốc tế. Thông qua hình thức đầu tư trực tiếp vào các quốc gia khác trên toàn thế giới.
- Đầu tư gián tiếp là đầu tư thông qua mua cổ phần, cổ phiếu, các giấy tờ có giá trị, quỹ đầu tư chứng khoán thông qua các định chế tài chính trung gian. Nhà đầu tư sẽ không được trực tiếp tham gia quản lý các hoạt động đầu tư. Có thể nói đây là hình thức đầu tư gián tiếp xuyên biên giới. Nó chỉ các hoạt động mua tài sản tài chính của nước ngoài nhằm kiếm thêm lời. Hình thức này không kèm theo việc tham gia vào các hoạt động quản lý và nghiệp vụ của doanh nghiệp.
Về đặc điểm đầu tư
- Với FDI thì nhà đầu tư vừa là người bỏ vốn, vừa là người trực tiếp quản lý điều hành. Do đó, nhà đầu tư phải đặc biệt quan tâm đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vì quyền sở hữu và quyền sử dụng gắn liền với nhà đầu tư. Lợi ích thu được theo lợi nhuận và phân chia theo tỷ lệ vốn góp. Ngược lại, FPI đơn thuần là hoạt động bỏ vốn đầu tư cho doanh nghiệp. Và không có quyền tham dự vào hoạt động của công ty. Lợi nhuận thu được từ việc chia cổ tức hoặc bán chứng khoán để thu chênh lệch. Tuy nhiên, nếu đã nắm giữ một số cổ phần nhất định, thì FPI có thể chuyển thành FDI. Lúc này, nhà đầu tư có quyền ra quyết định với công ty họ đang góp vốn.
- Đặc điểm nổi bật nhất của FPI là tính bất ổn định. Do bán chứng khoán đơn giản hơn nhiều so với việc hủy bỏ một dự án đầu tư trong FDI. Nên tốc độ luân chuyển vốn của FPI cũng cao hơn nhiều so với FDI. Điều này giúp các nền kinh tế mới nổi tăng tính linh hoạt, đẩy nhanh quá trình phát triển. Tuy nhiên, trong thời kỳ nền kinh tế suy thoái, lượng vốn ra vào quá nhanh khiến cho nền kinh tế mất cân bằng, ảnh hưởng lớn đến hoạt động sản xuất. Thì ngược lại, FDI lại là nguồn bổ sung vốn dài hạn cho nước chủ nhà vì dự án đang thực hiện. Đi kèm với hoạt động chuyển giao công nghệ, kiến thức và kinh nghiệm,… Tạo thị trường mới cho cả bên đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài.
Xu hướng luân chuyển
Thông thường, FDI sẽ đi kèm với 3 yếu tố:
- Hoạt động thương mại như xuất và nhập khẩu;
- Chuyển giao công nghệ;
- Di cư lao động quốc tế.
Trong khi đó, FPI vẫn đơn thuần là luân chuyển vốn từ nước đầu tư sang nước tiếp nhận đầu tư. Đây là điểm khác nhau cuối cùng giữa đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài.
Để thực hiện được FPI, chúng ta cần lên một hệ thống tài chính hoạt động hiệu quả. Trong khi đó, hệ thống tài chính còn yếu tại các nước kém phát triển. Nên FPI có xu hướng luân chuyển giữa các nước đã phát triển với nhau. Hoặc giữa nước đang phát triển sang nước phát triển hơn là luân chuyển sang các nước đang phát triển. Trái lại thì FDI có xu hướng chuyển từ nước phát triển sang các nước đang phát triển. Để nhằm tìm kiếm thị trường, nguồn nhân công giá rẻ và lợi nhuận cao.
Ưu – nhược điểm của đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài
FDI và FPI là 2 nguồn tài chính quan trọng cho hầu hết các nền kinh tế. Vốn đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài có thể sử dụng để phát triển cơ sở hạ tầng, thiết lập cơ sở sản xuất và trung tâm dịch vụ. Đầu tư vào các tài sản máy móc thiết bị góp phần tăng trưởng kinh tế và tạo cơ hội việc làm. Tuy nhiên, FDI rõ ràng là tuyến đường được ưa chuộng hơn vì tính ổn định, cam kết lâu dài đối với nền kinh tế. Nhưng đối với một nền kinh tế chỉ vừa mở cửa. Thì những khoản đầu tư FDI chỉ đạt được nếu các nhà đầu tư nước ngoài có sự tin tưởng.
Việt Nam là một đất nước nhận được nhiều sự ưu đãi đặc biệt từ phía các nhà đầu tư nước ngoài. Chúng ta đã và đang từng bước cải thiện vị trí của mình trên bản đồ kinh tế cả khu vực và quốc tế. Do đó luôn cần một lượng vốn lớn dành cho việc phát triển. Vừa để phục hồi nền kinh tế, vừa để thực hiện những mục tiêu sắp tới. Đối với Việt Nam thì nguồn vốn FPI có vị trí rất quan trọng trong tiến trình phát triển dù tiềm ẩn những rủi ro khôn lường.
Lời kết
Tóm lại, nguồn vốn FDI đóng vai trò trực tiếp thúc đẩy sản xuất. Và nguồn vốn FPI tác động kích thích thị trường tài chính phát triển theo hướng nâng cao để hoạt động hiệu quả. Cùng mở rộng quy mô và tăng tính minh bạch, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp trong nước dễ dàng tiếp cận nguồn vốn mới. Đầu tư trực tiếp và gián tiếp nước ngoài đều đi kèm theo những lợi ích và rủi ro khác nhau cho nhà đầu tư. Nhiệm vụ quan trọng nhất trước khi đưa ra quyết định là phải tìm hiểu thật kỹ để quen dần với các hình thức này.
Xem thêm về các hình thức đầu tư tại Mỹ: